DeLaMar Theater, Amsterdam. Comfortabele stoel, goed gezelschap en een opgetogen publiek. Geen musical of theaterconcert in het vooruitzicht. Wel The Best of IDFA: vier prijswinnende documentaires op een rij. Urgentie en medemenselijkheid – dat heeft de vakjury beloond.
In haar welkomstwoord waarschuwt de IDFA-dame dat het bekroonde documentaireaanbod dit jaar wat heftiger (nog heftiger?) is dan vorig jaar. The Best of IDFA 2015 vond plaats vlak na de aanslagen in Parijs, met de meeste dodelijke slachtoffers (89) in concertzaal Bataclan. De ontzetting en afschuw waren groot; ook in Nederland draaide de beveiligingsindustrie overuren. Toch was de bewaking nauwelijks zichtbaar tijdens de IDFA-dag. Wel werd ons, eenmaal in de zaal, gevraagd om degenen naast je in de ogen te kijken en vriendelijk te groeten. Hieraan gaven we wat lacherig gehoor. Maar dit opheffen van de anonimiteit werkte zeker ontspannend.
Heldhaftige mannen
Een jaar later staan delen van de wereld nog steeds in vuur en vlam. En dat weerspiegelt zich in de filmselectie. Neem de eerste prijswinnende documentaire Radio Kobanî van regisseur Reber Dosky: ‘De jonge Koerdische radioverslaggeefster Dilovan zet na de bevrijdingsstrijd tegen IS een radiostation op in de ruïnes van haar stad Kobani’, luidt de korte beschrijving. Na surreële beelden van kapotgeschoten straten, waar heldhaftige mannen in het puin zoeken naar menselijke resten, is iedereen goed wakker en uitgeroezemoesd. Temidden van de rauwe werkelijkheid zien we gelukkig ook veerkracht en hoop.
De tweede documentaire Who We Were speelt zich dichterbij huis af: ‘Openend met een noodoproep voor een ambulance laat Sine Skibsholt in haar documentairedebuut zien hoe de relatie van een Deens stel op de proef wordt gesteld door een plotselinge beroerte. Kunnen Kristian en Mette Line het veeleisende revalidatieproces samen aan?’ Na 82 minuten weet de zaal het antwoord. Dat Kristian pas 38 is als de attaque een derde van zijn brein voorgoed beschadigt, versterkt de impact van deze film. Ik identificeer me toch makkelijker met hem en Mette Line – wier vertrouwde leven zomaar voorbij is – dan met strijders, bevrijders en achterblijvers in conflictgebieden.
Klaar voor het echte leven
De zaal leeft ook hoorbaar mee met de hoofdpersonen in The Grown-Ups: ‘Ontroerende en confronterende observaties van vier Chileense volwassenen met het syndroom van Down. Zij zijn klaar voor het echte leven, hun omgeving echter niet.’ Zo dromen de verliefde Anita en Andrés (veertigplussers) van trouwen en een gezin. Regisseur Maite Alberdi toont hun verlangen naar meer zelfstandigheid – en de frustratie als blijkt dat hun omgeving (familie) dit tegenwerkt.
Dan volgt de slotdocumentaire Nowhere to Hide. Deze film van Zaradasht Ahmed won vorige week de IDFA Award for Best Feature-Length Documentary. Ik zet mij schrap voor een ‘verontrustend ooggetuigenverslag van een Iraakse verpleegkundige en familievader die moet vluchten als zijn woonplaats in handen valt van IS.’ De IDFA-dame spreekt ons nog eenmaal toe. “Waarom toch zoveel ellende?”, vroegen bezoekers haar tussen de films door. Ze legt uit dat een vakjury alle prijswinnende documentaires heeft beoordeeld op urgentie. Dan ontkom je niet aan de voortdurende conflicten in Syrië, Irak en andere brandhaarden. Bovendien roepen de bekroonde films op tot medemenselijkheid. The Best of IDFA 2016. Niet comfortabel, wel geestverruimend.
Openingsbeeld: © IDFA/The Grown-Ups